داروی پاروکستین چیست؟ عوارض، نحوه مصرف و تداخلات دارویی

مقدمه و شناخت قرص پاروکستین

• نام تجاری (Brand Names): لوکسیم (Loxym) – دپاپکس (Depapax) – پاکسیل (Paxil)
• نام ژنریک: پاروکستین (Paroxetine)
• دسته‌بندی دارویی (کلاس دارویی): ضد افسردگی – مهارکننده انتخابی گیرنده سروتونین (SSRI)
• نحوه مصرف: بلعیدنی (خوراکی) به صورت قرص
• مکانیسم اثر: مهار بازجذب سروتونین (یک انتقال دهنده عصبی)

قرص پاروکستین چیست؟

قرص پاروکستین به عنوان یکی از داروهای با اثربخشی قابل قبول از دسته SSRI است که با مهار بازجذب هورمون سروتونین در فضای بین سیناپس های مغزی، باعث ماندگاری بیشتر و افزایش سطح سروتونین میشود. افزایش سروتونین به بهبود ارتباط بین نورون ها (سلول های عصبی) کمک کرده و منجر به تنظیم خلق و خو، کاهش اضطراب و بهبود علائم افسردگی میشود. پاروکستین باید صرفا با نسخه و تحت نظر پزشک معالج مصرف شود.

داروهای مرتبط/مشابه قرص پاروکستین

• سرترالین (Sertraline)
• سیتالوپرام (Citalopram)
• اس سیتالوپرام (Escitalopram)
• فلوکستین (Fluoxetine)
• فلووکسامین (Fluvoxamine)
• بوپروپیون (Bupropion)

موارد مصرف پاروکستین

• موارد مصرف اصلی و تایید شده:

• اختلال افسردگی ماژور (MDD)
• اختلال وسواس فکری-عملی (OCD)
• اختلال هراس یا حملات پانیک (Panic Disorder)
• اختلال اضطراب اجتماعی (Social Anxiety Disorder)
• اختلال اضطراب فراگیر (GAD)
• اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)
• اختلال خلقی پیش از قاعدگی (PMDD)
• گرگرفتگی مرتبط با یائسگی (Vasomotor symptoms associated with Menopause)

• موارد مصرف تایید نشده (Off-label):

• اختلال انزال زودرس (Premature ejaculation)
• افسردگی پس از زایمان (Postpartum depression)

نکات کلیدی قرص پاروکستین

• اثرات درمانی پاروکستین بلافاصله ظاهر نمی‌شود. معمولاً یک تا دو هفته طول می‌کشد تا متوجه بهبود علائم شوید، اما برای رسیدن به اثر کامل دارو ممکن است 4 تا 6 هفته زمان لازم باشد. در روز ها و هفته های ابتدایی ممکن است بهبودی خاصی احساس نکنید یا حتی شاید حس کنید برخی علائم تا حدی بدتر شده اند؛ این موضوع طبیعی است و باید صبور باشید و به مصرف دارو ادامه دهید.
• قطع ناگهانی پاروکستین اکیدا ممنوع است. قطع باید حتما به شکل تدریجی و تحت نظر پزشک انجام شود تا از بروز علایم شدید ترک (مانند سرگیجه، تهوع، اضطراب، بی‌قراری و حس شوک الکتریکی) جلوگیری شود.
• این دارو می تواند باعث خواب آلودگی، سرگیجه یا اختلال در تمرکز شود. تا زمانیکه شناخت کافی از اثر دارو بر بدن تان اطمینان پیدا نکرده اید، از رانندگی یا کار با ماشين آلات و وسایل خطرناک خودداری کنید.
• اگرچه پاروکستین اعتیاد آور نیست، اما بدن به حضور آن عادت می‌کند (وابستگی فیزیکی). به همین دلیل است که قطع تدریجی آن اهمیت حیاتی دارد.
• پاروکستین دارای یک هشدار جدی از سوی سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) است. در کودکان، نوجوانان و جوانان (تا سن ۲۴ سال)، این دارو ممکن است افکار یا اقدامات خودکشی را، به خصوص در چند هفته اول درمان یا هنگام تغییر دوز، افزایش دهد. بیماران و خانواده‌هایشان باید به دقت مراقب هرگونه تغییر ناگهانی در خلق‌وخو، اضطراب، حملات پانیک، یا بروز افکار خودکشی باشند و در صورت مشاهده این علائم فوراً به پزشک اطلاع دهند.

چه کسانی می‌توانند قرص پاروکستین مصرف کنند؟

اغلب بزرگسالان ۱۸ سال و بالاتر می‌توانند داروی پاروکستین را مصرف کنند.

اگر بیمار به دیابت مبتلاست، پاروکستین ممکن است کنترل قند خون او را دچار چالش کند. به همین دلیل، احتمال دارد پزشک‌ توصیه کند که بیمار در چند هفته اول درمان، قند خون خود را با دفعات بیشتری اندازه‌گیری کند و در صورت لزوم، روش درمانی دیابت خود را مورد بازبینی قرار دهد.

چه کسانی ممکن است نتوانند قرص پاروکستین مصرف کنند؟

اگر هر یک از شرایط زیر را دارید، قبل از شروع مصرف پاروکستین حتما به پزشک خود اطلاع دهید.

• افرادی که در حال مصرف دارو های دسته مهار کننده های مونوآمین اکسیداز هستند یا در ۱۴ روز گذشته مصرف کرده اند؛ داروهایی مثل موکلوبماید (Moclobemide)، فنلزین (Phenelzine)، ترانیل سیپرومین (Tranylcypromine)، سلژیلین (Selegiline)
• افرادی که در حال مصرف پیموزاید (Pimozide) یا تیوریدازین (Thioridazine) هستند.
• سابقه افکار خودکشی یا اقدام به آن، به ویژه در افراد جوان (کمتر از ۲۵ سال)
• سابقه اختلال دوقطبی (Bipolar disorder) یا شیدایی (Mania)
• سابقه گلوکوم (آب سیاه) زاویه بسته
• سابقه بیماری های قلبی
• سابقه صرع یا تشنج
• مشکلات کلیوی یا کبدی شدید
• افرادی که سابقه اختلالات خونریزی دارند یا در حال مصرف داروهای رقیق‌کننده خون یا محرک گوارش مثل وارفارین، آسپرین یا داروهای مسکن ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs: ایبوپروفن، دیکلوفناک، ناپروکسن، سلکوکسیب، ایندومتاسین، ملوکسیکام، کتورولاک و …) هستند.
• بیمار باردار است یا قصد بارداری دارد یا در دوران شیردهی قرار دارند. (بسیار مهم)
• سابقه آلرژی به پاروکستین یا هر داروی دیگری

تحت هیچ شرایطی این دارو را خودسرانه مصرف نکنید.

نحوه و زمان مصرف قرص پاروکستین

اشکال دارویی موجود در ایران

• قرص خوراکی ۲۰ میلی گرم
• قرص خوراکی ۴۰ میلی گرم

مقدار مصرف و قدرت قرص پاروکستین

دوز دارو کاملاً به شرایط بیمار، سن و نوع بیماری بستگی دارد و فقط توسط پزشک تعیین می‌شود.

• برای بزرگسالان (جهت درمان افسردگی):
  شروع مصرف دارو معمولا 20 میلی‌گرم، یک بار در روز (معمولاً صبح‌ها) است. پزشک ممکن است دوز را به تدریج تا حداکثر 50 میلی‌گرم در روز افزایش دهد.
• برای اختلال پانیک:
  دوز شروع معمولاً 10 میلی‌گرم در روز است و تا حداکثر 60 میلی‌گرم قابل افزایش است.
• برای اختلال وسواس فکری-عملی (OCD):
  دوز شروع معمولاً 20 میلی‌گرم در روز است و تا حداکثر 60 میلی‌گرم قابل افزایش است.
• اختلال استرس پس از سانحه (PTSD):
  دوز شروع معمولاً 20 میلی‌گرم در روز است و تا حداکثر 50 میلی‌گرم قابل افزایش است.
• برای سالمندان یا بیماران با نارسایی کلیوی/کبدی:
  دوز شروع و حداکثر دوز معمولاً کمتر است (مثلاً شروع با 10 میلی‌گرم و حداکثر 40 میلی‌گرم در روز)

تغییرات در دوز مصرفی قرص پاروکستین

شروع درمان و افزایش دوز دارو / کاهش دوز دارو و قطع مصرف باید تدریجی اتفاق بیفتد؛ پزشک معالج با توجه به تشخیص یا سیر درمان و شرح حال بیمار، ممکن است تصمیم به تغییر دوز دارو بگیرد. بدون مشورت با درمانگر دوز مصرفی نباید تغییر کند.

نحوه مصرف قرص پاروکستین چگونه است؟

• پاروکستین را معمولاً یک بار در روز، صبح‌ها تجویز می‌شود تا احتمال بی‌خوابی شبانه کاهش یابد.
• می‌توان آن را با غذا یا با معده خالی مصرف کرد هرچند مصرف آن همراه با غذا می‌تواند به کاهش عوارض گوارشی مثل حالت تهوع کمک کند.
• سعی کنید دارو را هر روز در ساعت معینی مصرف کنید.

مدت زمان مصرف قرص پاروکستین چقدر است؟

همانطور که پیش تر اشاره شد، معمولا 4 تا 6 هفته طول میکشد تا بیمار اثرات کامل دارو بر علائم و وضعیت خود را حس کند. در برخی موارد، ممکن است در روزهای ابتدایی احساس بدتری داشته باشد که این حالت معمولا در ادامه درمان و مصرف دارو برطرف میشود. نکته قابل توجه این است که حتی پس از احساس بهبودی کامل، باید مصرف دارو ادامه یابد. هدف از این کار، تثبیت بهبودی و جلوگیری از بازگشت مجدد علائم و عود بیماری است.

پزشکان معمولا پس از بهبودی، مصرف دارو را برای حداقل 6 تا 12 ماه تمدید می کنند. اگر بیمار سابقه چندین دوره افسردگی یا اضطراب یا … را داشته باشد، ممکن است طول درمان برای بازه زمانی بسیار طولانی تری تمدید شود.

تذکر مجدد: تصمیم نهایی درباره مدت زمان مصرف دارو و زمان مناسب برای قطع دارو، فقط و فقط توسط پزشک معالج گرفته میشود. پزشک وضعیت بیمار را بطور منظم ارزیابی میکند تا بهترین برنامه درمانی را تعیین کند.

لازم به ذکر است، قطع این دارو حتما باید به صورت تدریجی و تحت نظر پزشک صورت بگیرد تا از عوارض ترک جلوگیری شود. این کار به بدن فرصت می دهد تا با نبود دارو سازگار شود.

اگر فراموش کردید که قرص پاروکستین را مصرف کنید؟

به محض یادآوری آن را مصرف کنید. اما اگر نزدیک به زمان مصرف دوز بعدی بود، دوز فراموش‌شده را نادیده بگیرید. هرگز برای جبران، دو دوز یا مقدار بیشتر از دوز تجویز شده را مصرف نکنید.

اگر بیش از حد قرص پاروکستین مصرف کردید؟

باید بدانید مصرف بیش از حد (overdose) پاروکستین یک وضعیت جدی و اورژانسی است؛ لذا بلافاصله با 115 یا مرکز کنترل مسمومیت ها (190 یا 1490) تماس بگیرید. توجه داشته باشید حتی اگر فردی که در این وضعیت قرار دارد، علائم خاصی ندارد، باید در اسرع وقت به نزدیکترین مرکز درمانی منتقل شود و نباید منتظر ظاهر شدن علائم بماند. در صورت امکان، جعبه یا ورق قرص (بلیستر) را همراه خود به مرکز درمانی ببرید تا کادر درمان دقیقا بدانند چه دارویی و با چه دوزی مصرف شده است.

عوارض جانبی قرص پاروکستین

عوارض جانبی رایج قرص پاروکستین

• مشکلات گوارشی:

• تهوع (بسیار شایع): مصرف دارو بعد از غذا و با معده پر میتواند کمک کند.
• یبوست/اسهال
• کاهش/افزایش اشتها
• خشکی دهان

این عوارض معمولا در روز های اول بروز پیدا میکنند و بعد از مدتی برطرف میشوند.

• عوارض سیستم عصبی:

• مشکلات خواب به شکل خواب آلودگی یا بی خوابی یا کابوس های شبانه و رویاهای واقعی (Nightmare & Vivid Dreams) (به همین دلیل، بسته به اثر دارو بر بیمار، پزشک ممکن است توصیه کند بیمار آن را صبح یا شب مصرف کند.)
• سردرد
• سرگیجه
• بی قراری

• افزایش وزن
• مشکلات جنسی (از این عارضه گاهی پزشکان برای درمان انزال زودرس در آقایان استفاده می کنند):

• کاهش میل جنسی
• اختلال در رسیدن به ارگاسم (در زنان و مردان)
• اختلال نعوظ یا تاخیر در انزال (در مردان)

نکته حائز اهمیت: در صورت بروز هر یک از عوارض بالا میتوانید با پزشک خود مشورت کرده و از راه حل ها و در صورت لزوم تجویز داروهای کمکی توسط درمانگر خود بهره‌مند شوید.

عوارض جانبی جدی قرص پاروکستین

اگر موارد زیر را داشتید، همان لحظه با ۱۱۵ تماس بگیرید و از آنها راهنمایی بخواهید:

• واکنش آلرژیک جدی:

• کهیر یا بثورات پوستی
• مشکل در تنفس یا احساس تنگی نفس و فشار در قفسه سینه
• تورم صورت، لب ها، زبان یا گلو

• علائم سندرم سروتونین: (این یک عارضه نادر اما بسیار خطرناک و بالقوه کشنده است)

• آشفتگی، بی‌قراری شدید یا گیجی
• توهم (دیدن یا شنیدن چیزهایی که وجود ندارند)
• تب بالا، تعریق و لرز
• ضربان قلب بسیار سریع و نامنظم

• علائم شدید عصبی و روانی:

• تشنج
• افکار خودکشی یا اقدام به آن
• غش کردن یا از دست دادن هوشیاری

• خونریزی غیرعادی:

• کبودی یا خونریزی بی دلیل
• سرفه یا استفراغ خونی
• ادرار قرمز
• مدفوع خونی یا سیاه و قیری رنگ

• علاِم سطح سدیم بسیار پایین (هیپوناترمی شدید):

• سردرد شدید
• گیجی و ناتوانی در تمرکز
• ضعف شدید
• احساس عدم ثبات یا از دست دادن تعادل

عوارض جانبی طولانی مدت قرص پاروکستین

• تغییرات وزن:
  در حالی که در کوتاه‌مدت ممکن است کاهش اشتها رخ دهد، با مصرف طولانی‌مدت، بسیاری از افراد افزایش وزن را گزارش می‌دهند. این افزایش وزن معمولاً تدریجی است.
• مشکلات و اختلالات جنسی
• بی حسی عاطفی:
  برخی از افرادی که به مدت طولانی از داروهای SSRI استفاده می‌کنند، حالتی را توصیف می‌کنند که در آن احساس می‌کنند نه خیلی خوشحال هستند و نه خیلی غمگین. آن‌ها ممکن است احساس کنند که طیف کامل احساسات خود را تجربه نمی‌کنند و دچار نوعی بی‌تفاوتی یا بی‌حسی عاطفی شده‌اند.
• وابستگی فیزیکی و علائم ترک:
  مصرف طولانی‌مدت باعث می‌شود بدن به حضور دارو عادت کند. این به معنای اعتیاد نیست، بلکه یک وابستگی فیزیکی است. به همین دلیل، قطع ناگهانی دارو پس از مصرف طولانی‌مدت می‌تواند منجر به سندرم ترک شود. علائم ترک می‌تواند شامل سرگیجه، تهوع، اضطراب، بی‌قراری، سردرد باشد.
• کاهش سطح سدیم خون (Hyponatremia):
  اگرچه این عارضه می‌تواند در هر زمانی رخ دهد، اما در مصرف طولانی‌مدت به ویژه سالمندان یک نگرانی محسوب می‌شود. کاهش سطح سدیم می‌تواند منجر به سردرد، گیجی، ضعف و در موارد شدید، تشنج و کما شود.

سایر عوارض جانبی قرص پاروکستین

• تعریق
• احساس خستگی

بارداری، شیردهی و باروری در هنگام مصرف قرص پاروکستین

قرص پاروکستین و بارداری

مصرف پاروکستین، به ویژه در سه ماهه اول بارداری، با افزایش خطر نقص های مادرزادی قلبی در نوزاد مرتبط است. به همین دلیل، پاروکستین معمولا انتخاب مناسبی برای زنانی که قصد بارداری دارند یا باردار هستند، نمی‌باشد.

همچنین مصرف این دارو در اواخر بارداری نیز می تواند خطر یک عارضه ریوی (PPHN) اما جدی و مواردی مانند مشکلات تنفسی و تغذیه را در نوزاد افزایش دهد.

باید توجه داشت تصمیم‌گیری درباره ادامه مصرف یا قطع پاروکستین در بارداری بسیار پیچیده است. این تصمیم باید با مشورت دقیق و ارزیابی همه جوانب توسط پزشکان معالج (روان پزشک و متخصص زنان) گرفته شود.

قرص پاروکستین و شیردهی

پاروکستین به میزان کمی وارد شیر مادر میشود. اگرچه در بسیاری از موارد عوارضی در نوزاد مشاهده نشده، اما به دلیل وجود گزینه‌های ایمن‌تر، پزشک ممکن است داروی دیگری را توصیه کند.

اگر در دوران شیردهی پاروکستین مصرف می‌کنید، مراقب علائمی مانند خواب‌آلودگی غیرعادی یا بی‌قراری در نوزاد خود باشید و به پزشک اطلاع دهید.

قرص پاروکستین و باروری (کسانی که قصد بارداری دارند)

در مردان، این دارو ممکن است به طور موقت کیفیت اسپرم را کاهش دهد. این اثر معمولا پس از قطع دارو برگشت پذیر است و برطرف میشود.

شواهدی مبنی بر تاثیر منفی پاروکستین بر باروری زنان وجود ندارد.

مصرف قرص پاروکستین با سایر داروها

احتیاط های دارویی قرص پاروکستین با سایر داروها

• منع مصرف داروی اس سیتالوپرام در صورت مصرف موارد زیر:

• داپوکستین (Dapoxetine)
• پیموزاید (Pimozide)
• لینزولید (Linezolid)
• دارو های مهارکننده مونوآمین اکسیداز (MAOIs)
• تیوریدازین (Thioridazine)
• تاموکسیفن (Tamoxifen)
• دکسترومتورفان (Dextromethorphan)

• در هنگام مصرف داروهای زیر حتما باید ارزیابی و احتیاط جدی را درنظر بگیرید و قبل از مصرف حتما با پزشک خود مشورت کنید:

• داروی ضد میگرن سوماتریپتان (Sumatriptan)
• دوکسوروبیسین (Doxorubicin)
• آریپیپرازول (Aripiprazole)
• اتوموکستین (Atomoxetine)
• متوکلوپرامید (Metoclopramide)
• ریسپریدون (Risperidone)
• وارفارین، آسپرین یا داروهای مسکن ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs: ایبوپروفن، دیکلوفناک، ناپروکسن، سلکوکسیب، ایندومتاسین، ملوکسیکام، کتورولاک و …)

احتیاط های پاروکستین با مواد خوراکی، داروهای گیاهی

پرهیز از مصرف مشروبات الکلی

اکیدا توصیه می‌شود که از مصرف الکل در مصرف و فرایند درمان با پاروکستین خودداری کنید. الکل می‌تواند عوارض جانبی دارو مانند خواب‌آلودگی، سرگیجه و اختلال در تمرکز را تشدید کند. علاوه بر این، الکل می‌تواند خود باعث بدتر شدن علائم افسردگی و اضطراب شود و اثربخشی درمان را کاهش دهد.

پرهیز از مصرف گریپ فروت

از مصرف گریپ فروت و آب آن باید اجتناب کنید. گریپ فروت می‌تواند در نحوه سوخت و ساز (متابولیسم) دارو در بدن شما اختلال ایجاد کند. این تداخل می‌تواند منجر به افزایش سطح دارو در خون شما شود و خطر بروز عوارض جانبی، از جمله مشکلات قلبی (مانند سندرم QT طولانی)، را افزایش دهد.

علف چای (St. John’s Wort)

مصرف این مکمل گیاهی که معمولاً برای درمان افسردگی خفیف استفاده می‌شود، همراه پاروکستین ممنوع است. علف چای نیز مانند پاروکستین سطح سروتونین را در مغز افزایش می‌دهد. مصرف همزمان این دو می‌تواند منجر به تجمع خطرناک سروتونین و بروز سندرم سروتونین شود که یک وضعیت اورژانسی و بالقوه کشنده است.

مکمل تریپتوفان

تریپتوفان یک اسید آمینه است که به عنوان پیش‌ساز سروتونین عمل می‌کند و گاهی به عنوان مکمل برای بهبود خواب یا خلق و خو استفاده می‌شود. مصرف همزمان آن با پاروکستین نیز می‌تواند خطر بروز سندرم سروتونین را افزایش دهد.

اسامی تجاری موجود در ایران

شرایط نگهداری قرص پاروکستین

دارو را در دمای اتاق (بین 15 تا 30 درجه سانتی گراد)، به دور از نور مستقیم، گرما و رطوبت نگهداری کنید. جعبه قرص ها را در محلی امن و دور از دسترس کودکان و حیوانات خانگی قرار دهید.

توصیه ای از تیم دارو دات کام به شما

دوست عزیز، تصمیم برای شروع یک داروی روانپزشکی، گامی بزرگ و البته قابل تحسین در مسیر مراقبت از سلامت روان‌تان است. می‌دانیم که مواجهه با اطلاعاتی مانند عوارض جانبی یا هشدارهای مصرف می‌تواند نگران‌کننده باشد، اما به یاد داشته باشید که این اطلاعات برای کمک به شما و پزشک تان در جهت یک درمان ایمن و آگاهانه است، نه برای ایجاد ترس و استرس.

هرگز از پرسیدن سوالات خود نترسید. همه روانپزشکان موظف‌اند زمان کافی به شنیدن صحبت های شما اختصاص دهند. پس اگر نگران عوارض جانبی هستید، اگر حس می‌کنید دارو آنطور که انتظار داشتید عمل نمی‌کند، یا اگر در مورد هر جنبه‌ای از درمانتان تردید دارید، آن را با پزشک خود در میان بگذارید. صداقت و ارتباط شفاف شما با درمانگر، مهم ترین ابزار برای رسیدن به بهترین نتیجه است.